In het kort: Optrekkend vocht ontstaat doordat grondvocht via de fundering en het metselwerk omhoog kruipt. De drie hoofdredenen zijn een ontbrekende/beschadigde waterkering, poreus of verouderd metselwerk en slechte afwatering/ventilatie rond de woning. Zouten vertragen het drogen. Oplossingen: injecteren of onderkappen; in geschikte situaties muurvoetventilatie. Twijfel? Vraag een gratis inspectie.
1. Wat is optrekkend vocht?
Optrekkend (opstijgend) vocht is grondvocht dat door capillaire werking via baksteen en mortel omhoog kruipt. Het gevolg: vochtplekken die onderaan de muur beginnen, zoutslierten (zoutuitbloei) en soms schimmel. Het treft vooral woningen zonder goede waterkering en/of met verouderd metselwerk.
2. De 3 belangrijkste oorzaken
2.1 Ontbrekende of beschadigde waterkering
Oudere woningen hebben vaak geen (meer) werkende waterkering. Deze horizontale laag (vroeger lood/bitumen, nu vaak kunststof) houdt grondvocht tegen. Is de waterkering afwezig, onderbroken of overbrugd door stucwerk/plinten, dan kan vocht vrij opstijgen.
2.2 Poreuze of verouderde bouwmaterialen
Baksteen en kalkhoudende mortel verweren. De poriën worden groter en trekken makkelijker water aan. Slecht voegwerk of scheuren vergroten het aanzuigend oppervlak, waardoor de capillaire opstijging versnelt.
2.3 Slechte afwatering en onvoldoende ventilatie
Water dat zich ophoopt tegen de gevel (opgesloten tuinniveau, slechte hemelwaterafvoer) houdt de fundering langdurig nat. In combinatie met weinig ventilatie in kruipruimtes/kelders ontstaat een gunstig klimaat voor capillaire aanvoer.
3. Capillaire werking: zo kruipt water omhoog
Capillaire werking betekent dat water in hele smalle kanaaltjes spontaan opstijgt. In metselwerk vormen de poriën en voegen samen een netwerk van zulke kanaaltjes. Hoe kleiner de porie, hoe hoger water kan stijgen. De stijgsnelheid is het grootst als de muur nog droog is (hoge zuigkracht) en neemt af naarmate de muur verzadigt en er meer verdamping optreedt.
In praktijkmetingen stijgt het vocht bij aanvang soms enkele millimeters tot centimeters per dag, om daarna af te vlakken. Een hoogte van ~30 cm wordt vaak binnen dagen tot weken bereikt; hoger stijgt zelden gelijkmatig door zonder extra drijvende factoren (zoals zouten en blijvend natte voet).
4. De rol van zouten: hygroscopisch en remmend
Grondvocht transporteert zouten (nitraten, sulfaten, chloriden) mee. Die kristalliseren in steen en voegwerk en werken hygroscopisch: ze trekken vocht uit de lucht aan en houden het vast. Gevolg: het droogproces vertraagt en muren kunnen opnieuw vochtig aanvoelen, zelfs als de bron is gestopt. In een groot deel van de praktijkgevallen spelen zouten een significante rol.
- Zoutuitbloei (witte poederlaag) is een typische indicator.
- Bij hoge zoutbelasting is zoutremmend herstelstucwerk aan te raden.
5. Diagnose & meetplan
- Visuele check – begin onderaan: vochtplekken, afbladderend stuc, zoutuitbloei, loslatend behang.
- Meting – vergelijk waarden laag (plinthoogte), midden en hoger op de muur. Meet ook een referentiewand zonder klachten.
- Uitsluiten – controleer op lekkages en doorslaand vocht of condens.
- Rapport – leg trendmetingen vast (1, 3, 6, 12 maanden) en bepaal herstelmomenten van stuc/schilderwerk.
Geen meetapparatuur of zekerheid? Plan een professionele vochtinspectie – je ontvangt een helder advies en meetgrafiek.
6. Oplossingen per oorzaak
| Oorzaak | Beste aanpak | Toelichting |
|---|---|---|
| Ontbrekende/beschadigde waterkering | Injecteren of Carebrick systeem | Injecteren vormt een chemische barrière; onderkappen is een nieuwe fysieke waterkering. Keuze hangt af van geveltype, toegankelijkheid en (monumentale) eisen. |
| Poreus/verouderd metselwerk | Carebrick systeem+ herstel voegwerk | Verbeter de waterkering én sluit capillaire paden in voegwerk. Kies dampopen, zoutbestendig herstelstuc waar nodig. |
| Slechte afwatering/ventilatie | Afwatering verbeteren + muurvoetventilatie (indien geschikt) | Verlaag het vochtaanbod aan de voet van de muur. Muurvoetventilatie kan de verdamping versnellen in geschikte, niet-monumentale gevels. |
Let op: bij monumentale panden gelden vaak beperkingen aan de buitenzijde. In die gevallen wordt doorgaans gekozen voor injecteren aan de binnenzijde of andere oplossingen die het gevelbeeld behouden. Laat je vooraf adviseren.
7. Veelgestelde vragen
Is dit optrekkend vocht of condens/doorslaand vocht?
Optrekkend vocht start laag op de muur en laat vaak zouten achter. Condens zit eerder op koude plekken hogerop; doorslaand vocht komt door regen en zit vaker lokaal aan buitengevels. Zie ook het verschil optrekkend vs. doorslaand vocht.
Hoe snel stijgt optrekkend vocht?
De aanvang kan snel lijken (mm tot cm per dag), maar de snelheid vlakt af door zwaartekracht en verdamping. Zouten en blijvend natte voet kunnen het proces verlengen.
Werkt muurvoetventilatie echt?
De methode van muurvoetventilatie is wetenschappelijk onderbouwd; het vochtgehalte daalt geleidelijk tot het evenwichtsvocht. Zie wetenschappelijk onderzoek muurvoetventilatie voor rapporten en grafieken.
Wanneer kan ik herstellen en schilderen?
Wacht tot de metingen stabiel laag zijn. Gebruik dampopen materialen en vermijd hygroscopische zoutbruggen.
8. Gratis vochtinspectie
Wil je zeker weten wat in jouw woning de hoofdoorzaak is en welke oplossing het beste past? Vraag een gratis, vrijblijvende inspectie aan.
Gratis vochtinspectie
